BILDTSPRAAK
Every six weeks since 2000, I write a column for De Bildtse Post in Bildts, my mother tongue.
A large number of recent ones can be found in the archive of De Bildtse Post, under the rubric “Bildtspraak” (previously “Op ‘e raad”).
February 22nd, 2017
Failig
Een fan de groate foordelen fan ’n akademise baan: soa nou en dan ’n mooi raisy. Dut keer bringt ’n konferînsy my in Chicago. ’t Is tien dagen na de inaugurasy fan Trump en faak frage se mij: hoe sou ’t der weze?
Op de luchthaven tref ik ’n klain groepy an, protesterend teugen ’t antimoslim-inraisferbod dat twee dagen later ongrôndwettig ferklaard worre sou. Feerder niks besonders in de metro, in ’t sintrum, in de taksi. Seker, ’n lilke Trump beweegt op elk beeldskerm, syn naam staat op elke foorpagina, en niet te fergeten op ’t gigantise fallys-glazene hotelgedrocht midden in ’e stâd. In die sin kinne je niet om ’m hine.
Maar hoewel at wij de hele VS op dut momint met Trump idintifisere is ’t fral ok ’n lând fan anpakke en deurwerke. En dat geldt seker foor Chicago, ’n no-nonsense stâd die’t het wat Rotterdam ’n klain bitsy bij ôns het: niet lulle maar poetse. Groatstedelik industrieel útterlik. Hardwerkend. Bitter koud.
Wat my meer opfâlt binne de saken die’t altyd al Amerika-aigen waren. Hoe’t de skynber onbegrînsde fryndlikhyd duurt soa lang de dollar strekt. En altyd die obsessy met failighyd. Is it safe? For your safety. Stay safe!
De University of Chicago lait in de wyk Hyde Park in Chicago’s South side, inklimd tussen Lake Michigan in ’t oasten en twee fan Amerika’s aarmste en gewelddadigste buurten in ’t súdden en westen. Doe’t dat geweld opkwam in de jaren ’50 kocht de universiteit groate delen fan de wyk, sloopte ouwe húzzen en kreeg ’n enorme aigen plisymacht. “Urban renewal” hytte dat. Konkreet betekent dut dat tunworig in de spitsuren letterlik op elke straathoek fan Hyde Park ’n agint staat. Failigste plak in ’e stâd. Alleen niet foorbij 61st Street lope, fansels.
Achter elk winkelrút sien ik dankbetugings an ’t adres fan Hyde Parks beroemdste inweuner: “thank you, president Obama”. At ik even pauze hew loop ik bij syn huus lâns. Hij weunt fansels al jaren in Washington, maar dos is de komplete straat ôfset deur de Secret Service en staat d’r permanint ’n bemande plisyauto foor de deur.
Amerika is nooit ’t beste foorbeeld weest fan ’n slaagde demokrasy. Ik weet niet goed at hur kracht of hur swakte lait in ’t gigantise ferskil tussen de ferhevenhyd fan hur idealen (de presidinsjele speeches; de American dream; de onbegrînsde mooglikheden foor idereen die’t maar trou sweert an ’e flâg) en de bittere soasjale realiteit.
Ik weet ok niet at Trump útdrukking is fan wat d’r altyd al waar of fan wat kommen gaat. Hoe dan ok is ’t lând dwongen om te ferwoorden en ferdedigen wat lang fanselssprekend waar. Amerika sil hur trias politika en alle dinkbere checks and balances norig hewwe.
’t Lând sil de test fan Trump heus wel overleve. Maar wat overleeft d’r dan presys?
Johan de Jong